Er zijn maar drie partijen die niet 'antirechtsstatelijk' zijn, volgens advocaten: dit zijn ze
In dit artikel:
De Nederlandse Orde van Advocaten (NOvA) liet een onafhankelijke commissie de verkiezingsprogramma’s van alle partijen voor de Tweede Kamer toetsen op drie kernprincipes van de rechtsstaat: betrouwbaarheid van de overheid, respect voor fundamentele rechten en toegang tot een onpartijdige rechter. Het oordeel is verontrustend: waar in 2012 twee programma’s problematisch werden bevonden, geldt dat nu voor twaalf van de vijftien beoordeelde programma’s.
Forum voor Democratie (33 rode vlaggen) en PVV (30) scoren het slechtst; veel kritiek richt zich op hun voorstellen rond asielbeleid, zoals een totaalverbod of strikte limieten, die volgens de NOvA in strijd zijn met internationale verplichtingen (zoals het non-refoulement‑beginsel). Ook JA21 (14 rode vlaggen), BBB (13), SGP (13) en VVD (9) hebben meerdere onrechtsstatelijke punten. NSC kreeg drie rode vlaggen, terwijl CDA, ChristenUnie, DENK, D66 en SP ieder één probleempunt hebben. GroenLinks-PvdA, Partij voor de Dieren en Volt kregen geen rode vlag.
Naast rode vlaggen deelde de commissie gele vlaggen uit voor risicovolle voorstellen; elke partij kreeg minstens één gele vlag. De NOvA waarschuwt bijvoorbeeld tegen plannen van BBB, ChristenUnie, CDA en VVD om privacyregels te versoepelen ten behoeve van meer gegevensuitwisseling. Positief beoordeeld zijn initiatieven om constitutionele toetsing door rechters beter mogelijk te maken; die kregen groene vlaggen.
VVD-lijsttrekker Dilan Yeşilgöz reageerde fel: zij zegt trots te zijn op haar plannen en vindt de kwalificatie ‘antirechtsstatelijk’ onterecht, omdat de maatregelen volgens haar juist de rechtsstaat en veiligheid moeten beschermen. Ook voorstellen om demonstraties die snelwegen blokkeren te verbieden liggen onder vuur; de orde ziet daarin een beperking van het demonstratierecht, VVD-politici wijzen op belasting van politie en openbare orde.
De toets valt samen met een brede maatschappelijke onvrede: zo’n 59 procent van de Nederlanders denkt dat het land de verkeerde kant opgaat en het vertrouwen in politiek is laag. De NOvA noemt de toename van problematische voorstellen sinds 2012 zorgwekkend en wil waarschuwen dat maatregelen tegen asiel, privacy en protestrecht de rechtsstaat onder druk kunnen zetten.