Over rechts of over links? Zo staat de formatie ervoor

In dit artikel:

De formatie is vorige week formeel van start gegaan en verkenner Wouter Koolmees sluit zijn opdracht morgen af; zijn eindverslag moet dan klaar zijn zodat de Tweede Kamer er donderdag over kan debatteren en een informateur kan worden benoemd. Koolmees — momenteel topman bij de NS — keert na de verkenningsfase terug naar zijn baan en wordt geen informateur. Vandaag voerde hij gesprekken met fractieleiders van CDA, VVD en D66; later komt ook Eerste Kamervoorzitter Mei Li Vos langs.

Politiek gezien lijkt een kabinet van CDA, VVD en verkiezingswinnaar D66 het meest voor de hand liggend, omdat deze partijen samenwerking met de PVV uitsluiten; samen hebben ze 66 zetels. Met JA21 erbij komt dat op 75 zetels (net onder de meerderheid). Een coalitie met GroenLinks-PvdA zou 86 zetels opleveren, maar de VVD heeft aangegeven daar niet voor te willen, terwijl D66 juist JA21 liever niet in de ploeg ziet. D66-leider Rob Jetten streeft naar een kabinet met GroenLinks-PvdA, VVD en CDA.

Koolmees signaleert blokkades in de verhoudingen: de grootste scheidslijnen lopen tussen VVD en GroenLinks-PvdA, en tussen D66 en JA21. Hij voerde aparte gesprekken met onder anderen Rob Jetten en JA21-leider Joost Eerdmans, en met Jesse Klaver en VVD-leider Dilan Yeşilgöz. Volgens Koolmees zijn de verschillen tussen D66 en JA21 niet onoverkomelijk, maar tussen VVD en GroenLinks-PvdA wel veel diepgaander; VVD en GroenLinks-PvdA geven elkaar weinig reden tot optimisme.

CDA-leider Henri Bontenbal zegt dat het probleem niet bij zijn partij ligt en benadrukt dat hij constructief zoekt naar een stabiele regering. Alle partijen zeggen behoefte te hebben aan een daadkrachtig kabinet om urgente dossiers als stikstof, asiel en de woningmarkt aan te pakken, maar Koolmees acht de kans klein dat er vóór de kerst een nieuw kabinet staat. De PVV (Wilders) is buiten het formatieproces gehouden; kleinere partijen tonen weinig bereidheid om te regeren.