Psycholoog deelt checklist: zo onderscheid je smetvrees van 'gewoon' waarde hechten aan hygiëne

In dit artikel:

Smetvrees, ook wel een obsessieve-compulsieve stoornis (OCD) genoemd, gaat veel verder dan een voorkeur voor netheid; het is een dwangstoornis die het leven aanzienlijk kan beheersen. Psycholoog-gedragstherapeut Wendy de Pree legt uit dat hoewel veel mensen zichzelf ‘smetvrees’ noemen, slechts zo’n 1 procent van de bevolking daadwerkelijk aan OCD lijdt. Het onderscheid zit in de mate van last: normale twijfels of zorg over hygiëne verdwijnen vaak snel, terwijl bij smetvrees de angst voor besmetting en vuil continu terugkeert, gepaard gaand met dwanghandelingen zoals overmatig handen wassen of constant schoonmaken.

Mensen met smetvrees verliezen vaak het vertrouwen in hun eigen geheugen en proberen de angst te bezweren door herhaaldelijk te controleren of schoon te maken, wat tijdelijk opluchting geeft maar het probleem in stand houdt. Deze obsessieve gedachten gaan soms zelfs zo ver dat zij sociale contacten vermijden, het openbaar vervoer mijden of bepaalde ruimtes in huis afsluiten om besmetting te voorkomen. De Pree benadrukt dat het pas een probleem wordt wanneer het gedrag en de angst het dagelijks functioneren ernstig beperken, bijvoorbeeld als iemand uren per dag bezig is met schoonmaken of bang is dat anderen zijn leefomgeving ‘vies’ maken.

Smetvrees ontwikkelt zich vaak in periodes van stress en heeft een erfelijke component. Toch blijft het onderwerp onderbelicht door schaamte en onbegrip. Therapie, vooral gedragstherapie, is een effectieve aanpak waarbij mensen stap voor stap leren om de angstige situaties te confronteren in plaats van te vermijden. Kleine oefeningen, zoals het bewust aanraken van objecten, helpen het patroon te doorbreken en de controle over het leven terug te winnen. Hoewel het spannend kan zijn om de confrontatie aan te gaan, is het volgens De Pree noodzakelijk om uit de vicieuze cirkel te breken, anders kan iemand opgesloten raken in steeds terugkerende angst en dwanghandelingen die het leven ernstig beperken. Openheid, begrip en tijdige hulpverlening zijn cruciaal om smetvrees draaglijk en beheersbaar te maken.