Seksualiteit op oudere leeftijd? 'Er is nog zoveel mogelijk als je ouder wordt'
In dit artikel:
Dr. Elena Bendien (60), sociaal- en cultureel gerontoloog van Leyden Academy, en collega Jana Kerssies voerden gedurende twee jaar gesprekken met tientallen Nederlandse ouderen over seks, lust en intimiteit. Hun participatieve onderzoek — waarbij deelnemers als gelijkwaardige gesprekspartners betrokken werden en resultaten teruggekoppeld kregen — leidde tot de videoreeks Lust op Leeftijd en laat zien dat seksualiteit bij ouderen veel diverser en levendiger is dan vaak wordt aangenomen.
Wie en waar: ongeveer zeventig senioren uit Nederland namen deel; het onderzoek kwam voort uit zorgen over de ruim 3,6 miljoen ouderen die zelfstandig wonen (naast circa 122.000 verpleeghuisbewoners). Het werk vond plaats bij Leyden Academy en de bevindingen werden gedeeld rond de Dag van de Seksuele Gezondheid.
Wat ontdekte het onderzoek:
- Seksualiteit kent geen vaste houdbaarheidsdatum. Veel deelnemers ervaren nog lust, verlangen en seksueel genot, soms op verrassend creatieve manieren.
- Diversiteit is duidelijk aanwezig: heteroseksualiteit en monogamie zijn niet representatief voor iedereen; seksuele zelfexpressie varieert sterk.
- Intimiteit en seksualiteit zijn elkaar verwant maar niet uitwisselbaar; het belang van intimiteit neemt niet automatisch toe ten koste van seksualiteit.
- Een veelvoorkomend probleem is het ontbreken van een partner op latere leeftijd; datingsites sluiten lang niet altijd aan bij deze doelgroep.
- Stereotypes en zelfstigmatisering (ouderen zouden niet sexy, niet wenselijk of “klaar” zijn) beperken hoe mensen zichzelf zien en hoe de samenleving hen behandelt.
- Voor veel vrouwen kan de periode na de overgang juist als bevrijdend worden ervaren; ouder worden kan meer persoonlijke vrijheid brengen.
Hoe werd er gewerkt: in gemengde groepsgesprekken — veel deelnemers wilden juist niet gescheiden praten naar geslacht — deelden ouderen openhartig ervaringen, vragen en wensen. De onderzoekers waren verrast door de humor, energie en eerlijkheid waarmee het onderwerp werd benaderd.
Waarom dit belangrijk is: seksualiteit draagt bij aan emotioneel welzijn en “goed ouder worden”. Het ontbreken van gesprekken over dit thema houdt taboes in stand en maakt het moeilijker voor ouderen om wensen rondom liefde en seks te uiten of hulp te zoeken. Bendien pleit voor meer openheid, intergenerationele gesprekken en voor maatschappelijke initiatieven die niet alleen sociale maar ook romantische ontmoetingen voor ouderen mogelijk maken — voorbeelden zoals vitality clubs tonen dat ontmoeten kan plaatsvinden via gezamenlijke activiteiten, maar gerichte ontmoetingsmogelijkheden blijven schaars.
Misvattingen weerlegd: de veronderstelling dat seksuele behoefte altijd afneemt met de leeftijd klopt niet voor iedereen; lichamelijke veranderingen kunnen creatief worden benaderd en seksuele verlangens blijven bestaan. Pornoscènes met gepolijste, jeugdige ouderen geven bovendien een vertekend beeld van de realiteit.
Aanbevelingen en boodschap: praat openlijk over seksualiteit — tussen jong en oud, met professionals of familie — zodat mensen hun lichaam kunnen leren kennen en respectvol met verlangens om kunnen gaan. Chronologische leeftijd zou geen rem moeten zijn op seksuele beleving: “Seksualiteit en intimiteit hebben geen vervaldatum”, zoals een deelnemer in de videoreeks zegt. De videoreeks Lust op Leeftijd is bedoeld om taboes te doorbreken en is te zien op het YouTube-kanaal van Leyden Academy.
Kortom: het onderzoek toont dat seksualiteit op latere leeftijd veelzijdig, betekenisvol en vaak nog heel levendig is. Meer gesprekken en gerichte maatschappelijke initiatieven kunnen helpen om stereotypes te doorbreken en ouderen meer ruimte te geven voor liefde, intimiteit en seksueel genot.