Word je sneller ziek door kou? Virus gedijt bij lage temperaturen

In dit artikel:

Kou veroorzaakt op zichzelf geen verkoudheid of griep; daar is altijd een virus voor nodig. Wel schept koude omstandigheden die infecties bevorderen. In de neus en keel vernauwen bij lage temperaturen de bloedvaten, waardoor minder afweercellen aanwezig zijn en de lokale weerstand verslapt. Bovendien blijkt uit onderzoek (onder andere Yale) dat het rhinovirus zich sneller voortplant bij lagere temperaturen in de neusholte en dat koudere omstandigheden de productie van kleine slijmblaasjes verminderen die virussen normaal vangen.

Gedrag in de winter speelt een even grote rol: mensen brengen meer tijd binnen door in vaak matig geventileerde ruimtes, waardoor virussen als griep, corona en RSV zich makkelijker verspreiden. Het RIVM registreert dan ook meer luchtweginfecties in de koude maanden. Langdurige blootstelling aan kou werkt daarnaast als stress voor het lichaam; stresshormonen kunnen tijdelijk delen van het immuunsysteem onderdrukken, al is dat effect meestal beperkt en afhankelijk van duur en intensiteit van de koude blootstelling.

Tegelijkertijd suggereert Nederlands onderzoek (COOLBAT, LUMC) dat gecontroleerde korte koudeprikkels, zoals dagelijks een korte koude douche gedurende een maand, kunnen leiden tot minder ziektemeldingen (ongeveer 29% minder in die studie), maar hiervoor is meer bewijs nodig. Mensen met chronische longziekten (zoals astma of COPD) zijn extra gevoelig voor koude en vochtige lucht; advies is voorzichtigheid en goede bescherming bij koud weer.

De gecombineerde effecten van verminderde lokale afweer, gunstige omstandigheden voor virussen en wintergedrag verklaren waarom infecties in Europa en Nederland in de winter toenemen. Seizoensgriep veroorzaakt jaarlijks tienduizenden sterfgevallen in de EU (geschat 16.000–39.000) en zorgt voor pieken in ziekteverzuim. Preventie (zoals ventilatie, hygiëne en vaccinatie) blijft belangrijk om die risico’s te verkleinen.